“Tôi rất ấn tượng với câu nói này của Thủ tướng Malaysia. Tại sao Singapore xếp hạng thứ 6 trên thế giới về đào tạo nghề và thứ 19 về kỹ năng nguồn nhân lực? Vì họ sẵn sàng đầu tư 200 triệu USD cho 1 trường nghề. Còn chúng ta, có ai dám xin 100 tỷ đầu tư cho 1 trường nghề không, tiền ở đâu ra? “– Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN Trương Anh Dũng.
Rất nhiều điểm nghẽn đã được Tổng cục trưởng Trương Anh Dũng “phơi bày” một cách rất thẳng thắn tại hội thảo Quan điểm, mục tiêu và các đột phá Chiến lược Phát triển GDNN giai đoạn 2021-2030 tổ chức tại Quảng Ninh, cho thấy một cái nhìn khá tổng quan về GDNN.
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc trong Diễn đàn Nâng tầm Kỹ năng LĐVN có nói: “Trong 30 năm qua, gia tăng dân số là động lực hết sức quan trọng góp phần to lớn vào tăng trưởng GDP của Việt Nam”. Nhưng câu chuyện đó 5 năm trở lại đây đã khác nhiều rồi, khi quy mô lao động đã tới giới hạn. Vì vậy, phải tập trung vào nâng cao chất lượng lao động.
“50% học sinh Singapore sau tốt nghiệp THPT theo học nghề, các nước phương Tây là 60-70%, còn chúng ta mới chỉ có 15%. Singapore còn cấp cho mỗi người lao động 1 thẻ học nghề giống như thẻ ngân hàng, trong tài khoản có sẵn 500 đô la Singapore để học các khóa nâng cao, cập nhật kiến thức nghề, học hết lại cấp tiếp.”
Hay như 5 năm nay, mỗi dịp Quốc khánh, Thủ tướng Singapore thay vì tổ chức những cuộc mít-tinh hoành tráng lại đến trực tiếp 1 trường nghề để tổ chức lễ chào mừng. “Điều đó thể hiện rõ quan điểm của họ về việc tôn vinh, cổ vũ người học nghề”.
Còn ở Việt Nam, có một câu chuyện thực tế ở địa phương mà tôi không tiện nhắc tên, ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, các ban ngành chỉ đến chúc mừng giáo viên các trường ĐH, THPT, THCS…, không một ai nhắc đến giáo viên ở các cơ sở GDNN.Ngay ở những thiết chế nhỏ nhất là làng, xã, giờ cũng chỉ thấy họ tôn vinh những gia đình có con em học đại học, không gia đình nào có con em học nghề được tôn vinh cả.
Việt Nam có hơn 90 triệu dân, hơn 55 triệu lao động trong khi mỗi năm chỉ đào tạo nghề có 2,2 triệu người, trong đó có 560 nghìn trình độ CĐ và TC. Lực lượng lao động qua đào tạo có 25% là hoàn toàn chưa tương xứng. Thủ tướng yêu cầu phải tăng gấp đôi, gấp 3 quy mô này, nhưng giờ các cơ sở GDNN đã rất khó để tuyển đủ chỉ tiêu, nếu tăng lên gấp 2-3 lần, lấy nguồn tuyển ở đâu?
Chúng tôi cho rằng, Chiến lược GDNN trong giai đoạn tới nếu chỉ trông vào học sinh phổ thông sẽ rất khó vì mỗi năm chỉ có hơn 1 triệu em tốt nghiệp, trong khi còn phải cạnh tranh với khối đại học. Vì vậy, giai đoạn tới phải thiết kế một hệ thống GDNN mở để tập trung đào tạo lại, đào tạo thường xuyên, cập nhật kiến thức, kỹ năng nghề cho những người đang làm việc trong thị trường lao động. Đây là vấn đề chúng tôi sẽ phải tập trung cao độ trong giai đoạn tới.
Năm 2019 Việt Nam tăng được 13 bậc trong bảng xếp hạng chất lượng đào tạo nghề, đứng thứ 102/141 quốc gia nhưng vẫn còn quá xa với ngay cả các nước trong khối ASEAN. Việc chuyển đổi mô hình đào tạo, chuyển đổi số cũng thực hiện rất chậm, các trường có gì thì đào tạo thế. Các cơ sở GDNN sẽ phải chuyển đổi dần sang cơ chế tự chủ và theo quy luật cạnh tranh. Đây là vấn đề sống còn. Với cơ chế tự chủ, những cơ sở yếu kém chắc chắn sẽ “chết”, cơ sở làm tốt sẽ “sống”. Vậy quan điểm là sẽ chấp nhận “hy sinh”, làm triệt để để sàng lọc, hay lại sáp nhập những cơ sở yếu kém vào các cơ sở mạnh hơn để GDNN tồn tại đều đều hoặc thậm chí để cả hai cùng chết dần?
Vấn đề tài chính, cơ chế tự chủ, chất lượng giáo viên, chuyển đổi công nghệ số, phân luồng…đều có rất nhiều khó khăn, nhưng tựu chung: “Quan trọng nhất là phải xác định rõ quan điểm về vị trí, vai trò của GDNN trong chiến lược tổng thể phát triển KT-XH và chiến lược phát triển nguồn nhân lực”.
Giáo dục nghề nghiệp không phải chỉ đơn thuần là vấn đề giáo dục mà đằng sau đó là vấn đề kinh tế, năng suất, năng lực cạnh tranh. Tùy từng thời điểm, từng bối cảnh và tùy từng mô hình tăng trưởng mà lựa chọn những cấu trúc khác nhau liên quan đến phát triển nhân lực. “Trong thời điểm này, phải ưu tiên cho GNNN. Đây là khuyến cáo của quốc tế, không phải của riêng VN”.
Nhưng mới đây trên báo chí, một chuyên gia cao cấp, đại biểu Quốc hội khi trả lời phỏng vấn báo chí về GDNN có nói rằng: “Phải coi GDNN là một thành tố trong phát triển KTXH”.
Australia có dân số chỉ hơn 20 triệu người nhưng có tới 4.000 cơ sở đào tạo nghề, trong khi ta chỉ có 2.000 cơ sở với dân số hơn 90 triệu người nhưng lại đang muốn giảm đi.
Đó là câu chuyện quan điểm, tư duy về GDNN, nó tồn tại không chỉ trong học sinh, phụ huynh mà ngay cả trong các cấp cán bộ quản lý GDNN. Chúng ta xác định rõ vai trò của GDNN như thế nào mới mới có chiến lược để đầu tư cho tương xứng.
Thông tin được Cao Đẳng Bách Khoa tổng hợp
TIKTOK 